आधाभुत तहकै बिद्यार्थी स्पोन्सरमा : एउटै वडाका १३० जना बिदेशीको सहयोगमा पढ्दै

विराटनगर । सोलुखुम्बु जिल्लाको उच्च हिमाली क्षेत्रमा रहेका दुईवटा सामुदायिक बिद्यालय जहाँका बालबालिका अधिकांश स्पोन्सरमा बाहिर पढ्न जान्छन्  । सोलुखुम्बु जिल्लाको खुम्बु पासाङल्याम्बु गाउँपालिका वडा नम्बर ४ मा रहेको पाङ्बोचे आधारभुत बिद्यालय र सोही वडामा रहेको फोर्चे आधारभुत बिद्यालयका बालबालिका अहिले पनि स्पोन्सरमा पढ्नकै लागि बाहिर जाने गरेका हुन् ।   यी दुई बिद्यालय  प्रदेश १ को उच्च हिमाली क्षेत्रमा रहेको बिद्यालय मध्येका हुन् ।  

यो पर्यटकीय क्षेत्र भएको कारण बालबालिकाका अभिभावक पर्यटकका  भरिया तथा उनीहरुको सहयोगीको रुपमा काम गर्न जाने र उनीहरुले तिनै पर्यटकबाट स्पोन्सरको रुपमा सहयोग मागेर बालबालकालाई पढाउनको लागि बाहिर पढाउने गरेको बिद्यालयका प्रधानाध्यापकहरु बताउँछन्  । पर्यटकको भारी बोक्दा बोक्दै तिनै पर्यटकलाई खुसी पारेर अभिभावकले आफ्ना बालबालिका राम्रा बिद्यालयमा स्पोन्सरमा पढ्नको लागि पठाउने गरेका छन् । कतिपय नाम्चे बजारमा लगेर त्यही पढाउने,  कतिपयलाई स्पोन्सरमा काठमाडौँ र दार्जिलिंग समेत लगेर पढाउने गरिएको छ । यसरी गाउँमा भएका बालबालिकाबाहिर लगेर पढाउँदा  गाउँका बिद्यालयहरु खाली हुने अबस्थामा पुग्ने गरेका हुन्  । 

बिद्यार्थीहरु स्पोन्सरमा पढ्न बाहिर जाने दर बढेपछि यी बिद्यालयहरुमा बढीमा १७ जना बिद्यार्थी छन्  । हिमाली क्षेत्र भएपनि बाक्लो बस्ती भएको यहाँका बालबालिका बाहिर जानुले बिद्यार्थीको संख्या घटेको हो । पाङ्बोचे आधारभुत बिद्यालयमा ११ जना बिद्यार्थी छन् भने फोर्चेमा १७ जना बिद्यार्थी छन् । 

फोर्चे आधारभुत बिद्यालयका प्रधानाध्यापक देबेन्द्र बाँस्तोलाका अनुसार, यहाँका शेर्पा समुदायको  बसोबास रहेकोले अधिकांश हिमाल जान्छन् । एउटै घरका  ३ जना सम्म हिमाल जान्छन्  । 

उमेरले १५ बर्ष कटेपछि उनीहरुको दैनिकी हिमालमै बित्छ ।   बिदेशीसँको हिडडुल अनी उनीहरुसँगै दिन कटाउँदा अभिभावक आफ्ना बच्चाहरुलाई राम्रो पढाउनको लागि सहयोग माग्छन्  ।  आफ्ना बच्चालाई सहरका राम्रो स्कुलमा पढाउनको लागि उनीहरुबाट नै सहयोग माग्ने तथ बिदेशीहरुले नै सहयोग गरेर काठमाण्डौ जाने र उतैका ठुला बोर्डिङमा पढ्ने गरेको बाँस्तोला बताउनुहुन्छ । 

कतिपय बालबालिका  लामाको लागि जाने, कोही बोर्डिंगमा पढ्ने गरेका छन् । ‘यसरी स्पोन्सरमा जाने बिद्यार्थीको संख्या उच्च छ, उहाँले भन्नुभयो, एक बर्षको बिचमा १२ जना बालबालिका मेरो बिद्यालयबाट स्पोन्सरमा बाहिर गएका छन् ।’

कोही नाम्चे, कोही काठमाडौँ तथा कोही भारत समेत पढ्नको लागि जाने गरेको उहाँले जानकारी दिनुभयो । फोर्चे आधारभुत बिद्यालयमा पुग्नको लागि सोलुखुम्बु सदरमुकाम सल्लेरीबाट ४ दिन लाग्छ ।

फोर्चेमा पढ्नको लागि आउने बिद्यार्थी भने टाढाका  छैनन् । फोर्चे मै करिब १०० घरहरु शेर्पाहरुको बसोवास छ । ‘वरिपरी घरै घर छन्, स्कुल बिचमा छ, प्रधानाध्यापक बाँस्तोलाले भन्नुभयो,  गाउँमा अहिलेपनि बिद्यालय नआएका १० जनाजति बिद्यार्थी छन् उनीहरु बिद्यालय आउँदैनन् स्पोन्सरको पार्खाईमा छन् ।’

एउटै वडाबाट १३० जना स्पोन्सरमा

गाउँमा शिक्षाको अबस्था बिग्रँदै गएपछि आफ्नो बालबच्चाको भबिश्य सुनिश्चित हुने नदेखेर अभिभावकले बिदेशीको सहयोग लिएर बाहिर पठाउने गरिएको खुम्बु पासाङल्याम्बु गाउँपालिका वडा नम्बर ४ का वडा अध्यक्ष लक्ष्मण अधिकारीले बताउनुभयो ।   ‘नियमित बिदेशीसँग हिड्ने अभिभावकको एजुकेश क्वालिटिी अत्यन्त उच्च रहेको छ, वडा अध्यक्ष अधिकारीले भन्नुभयो, गाउँमा शिक्षाको गुणस्तर त्यो अनुसार नहुँदा केहीले काठमाडौँ तथा दार्जिजिंग स्पोन्सरमा पठाउने गरेका छन् ।’ 

गाउँकै बिद्यालयमा शिक्षाको गुणस्तर सुधारको काम शुरु गर्दै  दरबन्दी बढाउने तथा नीजि क्षेत्रबाट पनि काम शुरु भएको उहाँले बताउनुभयो । महाभुकम्प भन्दा अगाडी गाउँमा बिद्यार्थी नै थिएनन् । त्यसपछि केही बिद्यार्थी बढे, अहिले कोभिड १९ पछि केहीसचेत भएका छन्, अधिकारीले भन्नुभयो  । ‘कोभिडको त्रासले गर्दा परिवार छुट्टीएर बस्नु हुने रहेनछ भन्ने अभिभावकमा देखिएको छ, अध्यक्ष अधिकारीले भन्नुभयो, आगामी दिनमा बिद्यार्थी स्पोन्सरको रुपमा बाहिर लग्ने क्रम रोकिनेमा म   बिश्वस्त छु ।’

हेडसर पालिकामा बिद्यालय खाली

पाङ्बोचे आधारभुत बिद्यालयको अबस्था झनै दयनिय छ । अहिले यस बिद्यालयमा जम्मा ११ जना पढ्छन्  । अहिले कोरोनाको महामारीका बिच बिद्यालय भने खुलेका छैनन्  । बिद्यालयका प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारी पाएका चङ्ख ठोकर अहिले  गाउँपालिकाको कार्यलयमा  शिक्षा संयोजकको जिम्मेवारीमा हुनुहुन्छ ।  दरबन्दी बिद्यालयमा छ, तलब पनि बिद्यालयबाट नै जाने गरेको छ तर काम भने पालिकामा बसेर गर्ने गरेको ठोकरले बताउनुभयो ।  ठोकर पहिलाका श्रोत ब्यक्ति हुन् । पालिकामा बसेर काम गर्ने बानी परेका ठोकर  बिद्यालय नै नगएको धेरै भएको  स्वीकार गर्नुभयो । 

यो बिद्यालयको प्रधानाध्यापक पहिला मानबहादुर राई हुनुहुन्थ्यो चंख ठोकर  आरपी थिए । गत बर्ष आरपी फिर्ता गर्ने सरकारको निर्णयसँगै  त्यही बिद्यालयमा हाजिर हुनु पर्ने ठोकर  शिक्षा सम्बन्धि हेर्ने राम्रो ब्यक्ति ठहराएर पालिकाले उनलाई काजमा राखेको छ ।  पाङ्बोचे आधारभुत बिद्यालयमा चंखले आफ्नै बहिनीलाई  कोरियन स्पोन्सर  शिक्षकमा नियुक्त गराउनु भएको छ । ११ जना बिद्यार्थीका लागि एकजना कोरियन स्पोन्सर शिक्षक सहित ३ जना शिक्षक कार्यरत रहेका छन्  ।  चंख ठोकरमा अनुसार  बिद्यालयमा बिद्यार्थीको संख्या कम हुनुमा स्पोन्सरको रुपमा अभिभावकले बाहिर पढ्न पठाउनु रहेको छ । 

सगरमाथाको पालिका भनेर चिनिएको  खुम्बु पासाङल्याम्बु गाउँपालिकामा ३ गुम्बा, १ नीजि बिद्यालय र १७ सामुदायिक बिद्यालय सहित २१ वटा बिद्यालयहरु संचालित छन्  ।  यस पालिकामा मात्र करिब २ हजार बालबालिका अध्ययन गर्ने गरेको पालिकाले जनाएको छ  ।